HALMASHAURI YA WILAYA YA SAME

HISTORIA YA WILAYA YA SAME.

UTANGULIZI

Halmashauri ya Wilaya ya Same ilianzishwa rasmi kwa Sheria ya Bunge Sura ya 287 (Mamlaka za Wilaya) ya Sheria za Tanzania na ilianza kutekeleza majukumu yake tarehe 01 Januari 1984. Aidha Halmashauri ina Idara 13 na vitengo 6 ambavyo vinatekeleza majukumu mbalimbali kama ambavyo imeanishwa hapo chini:-

1.0  IDARA YA AFYA  

1.1 Mfuko wa Afya ya Jamii (CHF)

Asilimia 30.6 ya kaya za Wilaya ya Same zimejiunga na CHF. Kwa Mkoa wa Kilimanjaro Wilaya ya Same ni ya 3 Kati ya Wilaya saba za Mkoa.

1.1.1 Mipango/Mikakati Iliyopo kufikisha 80%

1. Kuhakikisha     walengwa wanaopata Fedha kupitia mpango wa Kaya maskini-TASAF wanajiunga     na mfuko wa CHF 
2. Kutumia     wanafunzi wa shule wakiwa kwenye makundi ya watu sita kujiunga na CHF kwa     mfano Same Sekondari.
3. Bodi ya     Afya ya Wilaya kufanya ziara ya uhamasishaji kwa kamati za vituo vya Afya     kujiunga na CHF.
4. Kamati za     Afya za vituo kufanya uhamasishaji kwa jamii kupia mikutano ya vijiji na     CHF kuwa Agenda ya kudumu kwenye vikao vya vijiji.

Jedwali 1.1: Vituo Vya Kutolea Huduma Za Afya Wilayani

Chanzo: Idara ya Afya

1.3 Hali ya upatikanaji wa dawa na vifaa tiba

Upatikanaji wa dawa na vifaa tiba katika vituo vya kutolea huduma ni wa wastani, hii imesababishwa na upungufu wa dawa na vifaa tiba kutoka bohari ya dawa (msd), pia msd kutotoa ruhusa ya kununua dawa na vifaa tiba mapema kutoka kwa wazabuni wengine. Vifaa vilivyopo kwenye Hospitali ya Wilaya ni X-ray, Ultrasound, Anaesthetic machine, Autoclave, Washing mashine, Generator, Microscope, Votex, Diathermy na Pima Machine.

1.4 Mkakati makini wa zoezi la usafi na Mipango ya kuwafanya watu wajenge tabia ya usafi

1.      Kila kitongoji kuwa na siku moja ya usafi itakayoshirikisha kila mwananchi tofauti na siku ya jumamosi ya mwisho wa mwezi ya usafi kitaifa

2.      Kuunnda/kuwa na vikundi kazi kwa kila kata vitakavyotokana na jamii , vitakavyohusika kusimamia usafi kwa kila kata na watakao kaidi watatozwa faini. Aidha asilimia kadhaa ya faini itakuwa ya vikundi/kikundi kutegemeana na makubaliano

3.      Kila kata kuwa na Afisa afya atakayeshirikiana na wataalamu wengine waliopo kwenye kata. Kata ambayo haina Afisa afya ateuliwe afisa maendeleo ya jamii kukaimu nafasi ya Afisa afya

4.      Kuchukua hatua za kisheria ikiwa ni pamoja na kuwafikisha mahakamani wote watakaokiuka sheria na kanuni za afya ya mazingira

5.      Kuwa na dampo la taka ngumu na taka maji katika Halmashauri

6.      Kuwa na vitendea kazi, gari rasmi la kusomba taka na ada za uzoaji taka zitumike kwa makusudi ya uzoaji taka

7.      Kuwezesha walezi wa kata siku 5 kila robo mwaka kwa ajili ya kutembelea kata na kuhamasisha jamii juu ya usafi wa mazingira

8.      Kila biashara/ kaya kuwa na chombo/vyombo vya kuhifadhia taka

9.      Kushinadanisha kitongoji au mtaa, kata na kata ili kuleta ushindani na kuboresha usafi

10.   Kujenga vizimba vya taka katika maeneo yatakayo ainishwa Elimu ya usafi na mazingira ikaziwe shuleni (shule za msingi, sekondari na vyuo) mahali pa kazi yao.

1.5 Idadi ya Watumishi waliopo, Ikama na Pungufu ndani ya Idara 

Idara ya afya inahitaji jumla ya watumishi 1114 waliopo ni 462, idara ina upungufu wa watumishi 689. Sawa na 61.8%. Hospitali ya Wilaya inahitaji Watumishi kwa kada kama ifuatavyo:-

Jedwali 1.1: Idadi ya Watumishi waliopo, Ikama na Pungufu ndani ya Idara

Chanzo: Idara ya Afya

Kwa upande wa Hospitali ya Wilaya, kutokana na staffing level 2014-2018 Hospitali ya wilaya ina upungufu wa watumishi 97.

1.6 Magonjwa Kumi yanayoongoza kwa Idara ya Wagonjwa wa Nje ni:

Magonjwa ya njia ya hewa, Nimonia, Malaria, Magonjwa ya kuhara, Minyoo ya tumbo, Magonjwa ya ngozi, Magonjwa mengine, Upasuaji wa dharura, Upungufu wa damu na Magonjwa ya macho.

1.7 Magonjwa Kumi yanayoongoza kwa Idara ya Wagonjwa wa Ndani ni: Nimonia, Magonjwa ya njia ya hewa, Magonjwa mengine, Malaria kali, Upungufu wa damu, Magonjwa ya kuhara, Watoto waliozaliwa na uzito mdogo, Upasuaji wa dharura, Ukimwi na Majeraha mbalimbali.

1.8 Vifo Vya Watoto Umri Chini Ya Siku 28

Mwaka 2015 vilitokea vifo 5 katika vizazi hai 1000

1.9 Vifo Vya Watoto Chini Ya Miaka 5

Mwaka 2015 vilitokea vifo 8 katika vizazi hai 1000

1.10 Hali Ya Maambukizi Ya Virusi Vya UKIMWI

Kiwango cha maambukizi ni 1.4%, Watu wanaoishi na VVU ni 6,181, wanaotumia dawa ni WAVIU 4, 688, vituo vinavyotoa huduma kwa WAVIU ni 8, na huduma kwa njia ya kliniki ya mkoba ziko 9.

1.11 Changamoto

Idara ya afya inapambana na Changamoto zifuatazo: -

1.      Upungufu wa watumishi wenye taaluma mbalimbali kwa asilimia 61.4% 

2.       Kuchelewa kupokea fedha za mfuko wa pamoja na kutokupokea kabisa fedha za kutokana na kutokupata fedha za matumizi mengineyo (OC) ruzuku kutoka serikali kuu tangu mwezi Januari 2016

3.      Wodi zilizopo ni ndogo hazikidhi mahitaji.

4.      Upungufu na uchakavu wa nyumba za watumishi katika ngazi zote za vituo vya huduma.

5.      Maabara ya Hospitali ya wilaya ni ndogo, Halmashauri imeanza funya mawasiliano na marafiki wake wa Tillburg Partnership Uholanzi ili kupata fedha za ujenzi wa Maabara mpya.

6.      Kutokupokea fedha ya kulipa watumishi walioitwa kazini (on call allowance) tangu mwezi Janauri 2016.

1.12 Mikakati ya kupambana na Changamoto 

Ili kupambana na changamoto hizo, idara imeweka mikakati ifuatayo:

        i.            Kuomba vibali vya ajira na kuweka vivutio kwa waajiriwa wapya na watumishi kwa ujumla (Staff attraction and Retention strategies)

      ii.            Kushirikiana na Bohari ya dawa (MSD) kuboresha upatikanaji wa dawa na vifaa tiba, kwa kuhakikisha kwamba kila kituo kinaandaa na kutuma taarifa na maombi ya dawa na vifaa – tiba kwa wakati kwenda MSD, na Idara kufuatilia maombi hayo ili yafanyiwe kazi na makasha kusambazwa vituoni kwa wakati muafaka. 

    iii.            Halmashauri tayari imeomba mkopo wa dawa kutoka Mfuko wa Taifya wa Bima ya Afya na inakarabati chumba kwa ajili ya duka la dawa ndani ya hospitali ya Wilaya ili kukabiliana na changamoto ya wagonjwa kununua dawa na vifaa tiba nje ya hospitali.

    iv.            Kushirikisha wadau wengine wa sekta ya Afya katika upatikanaji wa          Vifaa tiba na vitendea kazi Muhimu vya kutolea huduma bora za afya. Hadi sasa Idara imewashirikisha Tillburg Partnership (Uholanzi), PSPF, CRDB na NMB. Bado Idara inatafuta wadau wengine.

      v.            Kuwashirikisha wadau mbalimbali ili kupata fedha za kujengea jengo la kusubiria wajawazito na wodi za wagonjwa katika Hospitali ya wilaya.

    vi.            Kuendelea kuomba fedha serikali kuu kwa ajili ya ruzuku, posho za kuitwa kazini na posho ya kujikimu kwa waajiriwa wapya.

2.0 IDARA YA ELIMU MSINGI

2.1 Utangulizi

Halmashauri ina jumla ya shule za Msingi 192 kati ya hizo shule 185 ni za Serikali na 7 ni za binafsi. Shule hizi ziko katika Kata za Kiutawala 34 na Kata 1 ya Kielimu.. Shule hizi zina jumla ya wanafunzi 59833 kati yao wasichana ni 30613 na wavulana ni 2920. 

2.2 Ufaulu wa Wanafunzi

Kiwango cha kufaulu kwa Mtihani wa Taifa darasa la Saba Kimkoa na Kitaifa ni kama ifuatavyo:-

Jedwali 2.1: Ufaulu wa Mtihani wa Taifa darasa la Saba Kimkoa na Kitaifa

Chanzo: Idara ya Elimu Msingi

2.3 Malengo Ya Kuongeza Ufaulu

Ili kufikia malengo ya asilimia themanini na tano ya ufaulu (85%), Halmashauri kupitia idara ya Elimu Msingi imeweka mikakati ya kukabiliana na tatizo la ufaulu duni katika mitihani ya ndani na ya kitaifa kama ifuatavyo: 

o    Kufuatiliaji utendaji kazi wa walimu katika Uongozi na Utawala na Utekelzaji wa Mtaala. Zoezi lilianza kwa kufuatilia shule 35 zilizofanya vibaya zaidi

o    Kuomba walimu toka TAMISEMI ili tuweze kupunguza upungufu mkubwa wa walimu.

o    Kuhamashisha wazazi na walezi kuchangia chakula cha mchana ili wanafunzi wapate chakula cha mchana shuleni.

o    Shule zote zimepewa maagizo ya kutekeleza Ratiba ya ufundishaji wa muda wa ziada ili kurekebisha mapungufu yaliyojitokeza kipindi kilichopita.

o    Halmashauri kwa kushirikiana na wadau mbali mbali wa elimu itaendelea kutoa mafunzo ya mbinu za ufundishaji kwa walimu mfano semina ya somo la Lugha na Hisabati.

o    Idara inaendelea na mpango wa kusoma na kutafisiri mpango wa kuinua taaluma ya Mkoa wa  Katavi ujulikanao kama “ Katavi model” ili uweze kuhawilishwa na kutumika katika wilaya ya Same kwa lengo la kuinua na kuboresha taaluma.

o    Kuhimiza na kusimamia mazoezi ya mwisho wa wiki, mwezi, mitihani ya utamirifu na ile ya Mwisho wa mihula ili kuchochea ushindani katika ngazi ya darasa, shule, Kata, Tarafa, Wilaya na Mkoa.

o    Kupitia na kutekeleza Ushauri na Mapendekezo Mthibiti Ubora wa Elimu shuleni.

o    Kutoa motisha chanya kwa walimu, wanafunzi na shule zilizofanya vizuri katika mitihani ya utamirifu Wilaya, Mkoa na Mitihani ya Kitaifa.

Jedwali 2.2: Miundo Mbinu Ya Shule: Samani Na Majengo

Chanzo: Idara ya Elimu Msingi

2.4 Hali Ya Walimu Katika Shule Za Msingi:

Hali ya walimu ni kama ifuatavyo:-

 Jedwali 2.3: Walimu wa Shule Za Msingi Kwa Madaraja

Chanzo: Idara ya Elimu Msingi

  Jedwali 2.4: Idadi Ya Walimu Katika Shule Za Msingi (Angalia Kiambatisho)

Chanzo: Idara ya Elimu Msingi

2.5 Utoaji wa Chakula Shuleni

 Idadi ya shule zinazotoa chakula katika wilaya Same ni 17 kati ya 185 shule hizo Nasuro, Daghaseta, Mughungani, Mkanyeni, Mwembe, Mshewa, Kafingiro, Goma, Kwizu Mrindi, Manka, Kweresha ,Kiomande, Parane, Ivuga, Mpinji na Tae.

2.6 Hali Ya Mimba

Hakuna taarifa ya mwanafunzi aliyepata mimba toka mwezi Januari hadi sasa

2.7 Changamoto Mbalimbambali Zilizopo 

Shule za Msingi Wilaya ya Same zinakumbana na changamoto mbali mbali, ambazo zinasababisha ufaulu wa wanafunzi kuwa wa kiwango cha chini. Baadhi ya changamoto hizo ni : 

o    Uhaba wa nyumba za walimu katika maeneo ya shule.

o    Kukosekana kwa chakula cha mchana kwa wanafunzi shuleni.

o    Upungufu mkubwa wa Walimu. 

o    Upungufu wa rasilimali fedha na vifaa kwa ajili ya ufuatiliji utendaji kazi wa walimu

3.0 IDARA YA ELIMU SEKONDARI 

3.1 Utangulizi

Halmashauri ya Wilaya ya Same ina jumla shule 51 za sekondari, kati ya shule hizo 36 ni za serikali na 15 ni za binafsi. Mwaka 2015 shule 47 za sekondari ndizo zilikuwa na watahiniwa wa shule wa Mtihani Taifa kidato cha nne. Shule moja ya Hedaru Sekondari haikufanikiwa kupata matokeo mpaka tathmini hii inafanyika kutokana na kutokuwasilisha nyaraka muhimu Baraza kwa wakati.

3.2 Idadi ya Wanafunzi, kabla na baada ya Uhakiki

Idadi ya Wanafunzi, kabla na baada ya Uhakiki ni kama ilivyoainishwa katika Majedwali hapa chini;

Jedwali 3.1: Idadi ya Wanafunzi kabla ya Uhakiki

Chanzo: Idara ya Elimu Secondari

Jedwali 3.2: Idadi ya Wanafunzi baada ya Uhakiki

Chanzo: Idara ya Elimu Secondari

3.3 Hali ya Ufaulu Katika Mitihani ya Kitaifa

Watahiniwa waliosajiliwa kufanya mtihani huo walikuwa 5044, kati yao wasichana ni 2816 na wavulana ni 2228.watahiniwa waliofanya mtihani walikuwa ni 4958 na waliopata daraja la ufaulu kuanzia daraja I-IV ni 2809 sawa na asilimia 56.6 ya waliofanya mtihani huo, ambapo watahiniwa 2149 walifeli, sawa na asilimia 43.4. Aidha, ufaulu huu umeshuka kwa asilimia 1.6 ukilinganisha na ufaulu wa mwaka 2014 ambapo ulikuwa ni asilimia 58.2.

Aidha, matokeo ya kidato cha pili, 2015, Watahiniwa waliosajiliwa kufanya mtihani wa upimaji walikuwa 4977, kati yao watahiniwa waliofanya mtihani walikuwa 4720 sawa na aslimia 94.8 ya waliosajiliwa. Kati ya Watahiniwa 4720 waliofanya Mtihani wa upimaji wa Taifa kidato cha pili, Watahiniwa waliopata madaraja ya ufaulu walikuwa 3856 sawa na asilimia 82 ya waliofanya mtihani. Watahiniwa waliofeli walikuwa 864 sawa na asilimia 18 ya waliofanya mtihani. 

3.2.1 Mchanganuo wa Ufaulu Kidato cha Nne 

Kufuatia utaratibu ambao  Baraza la Mitihani la Tanzania limetumia kutunuku matokeo ya mtihani wa taifa wa kidato cha nne 2015 kwa kutumia madaraja ya ufaulu kama ilivyokuwa mwaka 2013 na kurudi nyuma, matokeo ya kila shule yameainishwa katika madaraja matano ambayo ni “daraja la kwanza, pili, tatu, nne na waliofeli. Ufaulu huo kimadaraja ni kama ifuatavyo;

Jedwali 3.3: Hali ya ufaulu kimadaraja

Chanzo: Idara ya Elimu Secondari

3. 2.2 Nafasi Ya Wilaya Kimkoa Na Kitaifa

Katika mtihani wa taifa wa kidato cha nne (CSEE) mwaka 2014 wilaya ilishika nafasi ya 96. Kwa mwaka 2015 wilaya imeshika nafasi 7 kati ya wilaya 7 kimkoa na nafasi ya 102 kitaifa. Aidha, katika mtihani wa upimaji wa kidato cha pili (FTNA) kwa mwaka 2014, wilaya ilishika nafasi ya 47, na mwaka 2015 wilaya imeshika nafasi ya 57.

3.3  Mikakati ya Kuinua Taaluma Kiwilaya

1. Kuendelea kufanya ufuatiliaji wa ufundishaji na     ujifunzaji mashuleni katika      kuhamasisha   walimu na     wanafunzi kutimiza wajibu na majukumu yao      ipasavyo
2. Fomu ya mahdhurio ya walimu darasani na     mahudhurio ya walimu kwa mwezi zimeandaliwa na zinatumika. Ambapo kila     mwisho wa mwezi inawasilishwa ofisi ya Afisa  Elimu ili kujiridhisha namna ufundishaji     na ujifunzaji unavyoendelea shuleni
3. Mawasiliano yamefanyika  kuiomba serikali kupanga walimu wa     sayansi kwa shule za serikali ambazo zinaupungufu mkubwa
4. Walimu kuendelea kuandaa na kutumia nyaraka     muhimu za ufundishaji kama inavyoelekezwa na mamlaka husika
5. Walimu     kufanya tathmini ya mitihani mbalimbali inayofanyika shuleni      

vi.  Wakuu wa shule wameagizwa kushirikiana na waratibu Elimu Kata kudhibiti utoro wa           wanafunzi ambao hawahudhurii masomo badala yake wanakuja siku za mitihani tu.

6. kutoa     motisha kwa walimu na wanafunzi wanaofanya vizuri katika mitihani ya     taifa.
7. Kupitia     vikao vya wazazi, WDC bodi za shule msisitizo ni  kwamba wazazi kushirikiana na walimu     pamoja na jamii nzima kutoa malezi mfungamano yatakayosaidia kuboresha     taaluma na kuwafanya wanafunzi kuwa na nidhamu nzuri.
8. Idara inaendelea na mpango wa kusoma na kutafisiri     mpango wa kuinua taaluma ya Mkoa wa      Katavi ujulikanao kama “ Katavi model” ili uweze     kuhawilishwa na kutumika katika wilaya ya Same kwa lengo la kuinua na     kuboresha taaluma. Aidha, baada ya kusoma na kutafsiri, idara itaandaa     mpango wake na kuwasilishwa kama ilivyoelekezwa.

3.4  Hali ya Madarasa/ Vyoo/ Nyumba za Walimu/Maabara na Mikakati ya ukamilishaji

Kwa upande wa hali ya Madarasa, Vyoo na Nyumba za Walimu ni kama ilivyoainishwa katika jedwali lifuatalo;

Jedwali 3.4: Madarasa, Vyoo, Nyumba za Walimu

Chanzo: Idara ya Elimu Secondari

3.5  Idadi ya Walimu ukilinganisha na Ikama

Kwa upande wa Idati ya Walimu, tuna uhaba mkubwa kwa upande wa Walimu wa Masomo ya Sayansi ukilinganisha na Walimu wa Masomo ya sanaa ambao wapo wakutosha na baadhi ya masomo wamezidi. Mfano katika somo la Kiswahili kuna zidio la Walimu 32 na somo la Kingereza kuna zidio la Walimu 13 kama inavyoonekana katika jedwali hapa chini;

Jedwali 3.5: Idadi ya Walimu Wanaohitajika, Waliopo na Pungufu kwa kila somo

Chanzo: Idara ya Elimu Secondari

3.6 Ukamilishaji wa Maabara

Idara imejitahidi kusimamia ujenzi wa maabara katika shule zote 36, kama ambavyo iliagizwa na Mh. Rais wa awamu iliyopita. Ambapo jumla ya vyumba vya maabara vilivyotakiwa ni 108. Kwa sasa vyumba ambavyo havijakamilika ni vinne (04), vyumba vilivyokamilika ni 104. Ambayo havijakamilika ni katika shule za sekondari Lugulu na Masheko ambazo zote ni shule mpya. Aidha katika baadhi ya shule samani za maabara hazijakamili pia bado kuna upungufu wa vifaa vya ufundishiaji na ujifunzaji kwa masomo ya sayansi.

3.7 Mikakati ya Ukamilishaji

Mikakati iliyopo katika kukamilisha ujenzi wa maabara hizo ni;

1. WDC kupitia     vikao vyao wameagizwa kuwa ukamilishaji wa ujenzi wa vyumba vya maabara     iwe agenda ya vikao vyao kila wanapokutana.
2. Wananchi kuendelea kuchangia michango ya     fedha/vifaa vya ujenzi ili kukamilisha ujenzi na kuweka samani katika     vyumba ambavyo bado havina samani.
3. Wakuu wa shule kuendelea kununua vifaa vya     kufundishia masomo ya sayansi kupita fedha ya ruzuku ya uendeshaji ambayo     hutolewa na serikali kila mwezi.

3.8  Utoaji Wa Chakula Cha Mchana Kwa Wanafunzi wa Kutwa

Hali ya utoaji chakula katika shule za kutwa za serikali kwa sasa siyo nzuri, baada ya tangazo la Elimu bila malipo ambapo shule zote za sekondari zilikuwa zinatoa chakula cha mchana. Aidha, kwasasa idadi ya wanafunzi wanaopata chakula cha mchana ni kama ifuatavyo;  wanafunzi 8445 wanapata chakula na ambao hawapati chakula ni 6916.

Aidha, ofisi imepokea waraka wa Elimu Na. 3 wa mwaka 2016, ambao unawataka wajumbe wa bodi na wazazi kuhakikisha wanafunzi wote wa shule za sekondari za kutwa wanapata chakula cha mchana. Waraka huu umeshapelekwa shuleni kwa ajili ya utekelezaji.  Kama ilivyoelezwa katika kifungu cha 3.7 kamati / bodi za shule za serikali (iii) kushirikiana na wazazi/jamii kuweka utaratibu wa chakula cha mchana au chakula na huduma za hosteli katika shule za kutwa kulingana na mazingira yao, na kutuma mapendekezo kwa MkurugenziMtendaji wa Halmashauri.

3.9 Mikakati Ya Kudhibiti Utoro Na Mimba Shuleni

Hali ya utoro limekuwa tatizo sugu kwa baadhi ya wanafunzi, hii ni kutokana na baadhi ya wanafunzi kushiriki katika biashara za kuendesha boda boda na shughuli nyingine zinazofanywa na wazazi / walezi.

1. Watendaji kata na Waratibu Elimu Kata na Wakuu wa     shule wameandikiwa barua kuwachukulia hatua za kisheria wzazi/walezi ambao     aidha kwa kujua au kuto jua watoto wao hawahudhurii masomo bila sababu     zozote.  Barua zilizo andikwa ni za     tarehe 02/06/2016 yenye Kumb. Na. WS/EL/UT.I7/VOL.VI/133. Barua ya     waratibu Elimu Kata yenye Kumb. Na.     WS/EL/UT.17/VOL.180 ya tarehe 22/08/ 2016
2. Watendaji kata kuwa wachukulia hatua na     kuwafungulia kesi Mahakamani wale wote wanaobainika kuwapa mimba wanafunzi.     
3. Jamii imehamasishwa kujenga hosteli kwa ajili ya     wanafunzi wanaotembea umbali mrefu, ili wanafunzi wake wakae katika     mabweni rafiki yanayoendeshwa na wazazi.
4. Walimu kuendelea kutoa ushauri nasaha na unasihi     kwa wanafunzi ili wasome kwa bidii bila kuathiriwa na mazingira ya nje ya     shule. 

Kupitia vikao vya bodi, wazazi /walezi, jamii kutoa malezi mfungamano, basipo kuangalia na kubagua watoto ili kuboresha nidhamu na kuwajengea uwezo wa kujitambua kama sehemu ya jamii wanayoishi.

Jedwali 3.6: Taarifa za Wanafunzi Watoro, Waliopata Mimba, Waliohama Na Kuhamia pamoja na Wanaopata na Wasiopata Chakula

4.0              IDARA YA MAJI

4.1              Upatikanaji wa Huduma ya maji 

Upatikanaji wa maji vijijini ni 70% na Vijiji vyenye maji ni 75

4.2 Mpango uliopo kwa mji wa Same

Mradi wa Maji wa Same – Mwanga – Korogwe unalenga kuhudumia watu 456,931 ifikapo mwaka 2038 katika Wilaya za Same (watu 264,793), Mwanga (watu 177,085) na watu 15,053 katika Wilaya ya Korogwe, kwenye vijiji 38 na miji ya Same na Mwanga. Mifugo na viwanda vidogo pia vitanufaika na mradi huu.

 Katika Vijiji 38 vitakavyonufaika Vijiji vya Same ni Hedaru, Mabilioni, Gavao, Makanya, Mgwasi, Bangalala, Chajo, Mwembe, Njoro, Ishinde, Ruvu Mferejini, Ruvu Jiungeni, Majengo, Bendera, Mkonga Ijinyu, Mgandu (vijiji 16 katika Wilaya ya Same) 

4.3 Utekelezaji wa Mradi

1. Kwasasa awamu ya kwanza imeshaanza ambayo ni ujenzi     wa wa chanzo na mitambo ya kutibu maji eneo la nyumba ya mungu (     Kisangara) na itakamilika ifikapo may 2017

      ii.            Awamu ya nne ambayo ni kulete maji katika Mji wa Same, Mkandarasi ameshapatikana, anaitwa Badri East Africa Limited na alishafika eneo la kazi kujitambulisha. Ataanza kazi mara baada ya kusaini Mkataba na kulipwa malipo ya awali. Pia ataweka kambi (Camp Site) maeneo ya Same Mjini na Kijiji cha Njoro. Gharama za awamu hii ni  USD 52 milion sawa na shilingi 104 bilioni

5.0              KITENGO CHA ARDHI

Sekta ya ardhi ni mojawapo ya sekta iliyopo chini ya idara ya ardhi na maliasili inayosimamia masuala yote ya ardhi. Sekta ina sehemu 4 ambazo ni ardhi utawala, mipango miji, upimaji na ramani na uthamini. Idadi ya Vijiji vilivyopimiwa Ardhi, Idadi ya Vijiji vilivyofanyiwa Matumizi bora ya Ardhi, Idadi ya Migogoro Sugu ya Ardhi Mjini na Vijiji, Sababu za kutokea kwa Migogoro ya Ardhi na kusababisha migogoro hiyo kuwepo kwa muda mrefu, Mipango/Mikakati ya kumaliza Migogoro ya Ardhi, Mipango/Mikakati ya kuboresha Mji/Master plan, Hali ya Ukusanyaji wa Kodi za Viwanja na Nyumba pamoja na Idadi ya Miji yenye Sifa ya kuwa Miji Midogo ni kama ilivyoainishwa katika jedwali hapa chini;

Jedwali 5.1: Hali ya Utekelezaji wa Shughuli za Kitengo cha Ardhi

Chanzo: Kitengo cha Ardhi

6.0              IDARA YA KILIMO

6.1              Eneo la  Kilimo na Mazao yanayolimwa

Eneo linalofaa kwa shughuli za kilimo katika Wilaya ya Same linakadiriwa kuwa na jumla ya hekta 45,000. Eneo linalofaa kwa kilimo cha umwagiliaji ni takriban hekta 20,000 ambazo kati ya hizo ni hekta 12,200 zinazotumika kwa umwagiliaji wa kisasa na wa asili. 

Fursa zilizopo Wilayani kwa ajili ya shughuli za kilimo ni pamoja na kuwa na bonde zuri lenye maji ya mito upande wa Same Mashariki ukanda wa tambarare. Eneo hili lina Skimu za umwagiliaji ambapo mazao mbalimbali ya chakula na biashara huzalishwa kama vile Mpunga, mahindi, maharage na mbogamboga. Upande wa Magharibi hutegemea zaidi Mto Pangani ambapo kuna kilimo cha umwagiliaji wa mazao ya mahindi, mpunga na mbogamboga. Upande huu ndio wenye eneo kubwa la malisho kwa upande wa ufugaji. 

Mazao ya biashara yanayolimwa katika Wilaya yetu ni Tangawizi, Pamba, Fiwi na Kahawa, na Iliki. Mazao ya chakula ni pamoja na mahindi, mpunga na mtama. Mazao aina ya mikunde ni pamoja na maharage na fiwi, mazao mengine ni viazi vikuu, viazi mviringo na mihogo. Aidha Wilaya inazalisha pia aina kadhaa za mbogamboga na matunda ikiwemo ndizi, matango, tikitimaji, na nyanya.

6.2              Malengo ya Kilimo na Matarajio ya mavuno

Wilaya hii ni mojawapo ya Wilaya zinazokabiliwa na upungufu wa chakula mara kwa mara. Hali hii inasababishwa na mvua chache zinazosababishwa na mabadiliko ya tabia nchi ambayo huathiri ustawi wa mazao ya kilimo hasa maeneo ya tambarare. 

Katika msimu wa kilimo wa mwaka 2016/2017 halmashauri ya wilaya ya same imeweka malengo ya kulima hekta 39,700 ambapo kiasi cha tani 208,297 cha mazao mbalimbali kinatarajiwa kuzalishwa, ambapo tani 155,668 ni mazao ya chakula, tani 3,289 ni mazao ya biashara, tani 26,403 ni mbogamboga, tani 7,440 ni matunda na tani 15,506 ni Viungo.

               Jedwali 6.1: Malengo ya kilimo na utekelezaji wa mazao muhimu  

                Chanzo: Idara ya Kilimo, Umwagiliaji na Ushirika

6.3 Hali ya Chakula na mikakati ya kumaliza njaa

Kwa mwaka 2015/16 hali ya chakula Wilayani Same ilikuwa ya kuridhisha kutokana na mvua kunyesha kiasi cha kutosha. Kimsingi mahitaji ya chakula (nafaka) kwa mwaka ni tani 81,101 ambapo kila mtu mzima anastahili kiasi kisichopungua gunia 3 za mahindi kwa mwaka, makadirio haya ni kutokana na idadi ya watu iliyopo ndani ya Wilaya (Watu 269,807), na hii ni kwa mujibu wa Sensa ya watu na makazi ya mwaka 2012.  Uzalishaji wa chakula katika maeneo ya skimu za umwagiliaji za Ndungu, Maore, Kisiwani na sehemu za Kata ya Bendera nao umeongezeka kutokana na jitihada kubwa zilizofanyika za kuongeza uzalishaji katika maeneo ya umwagiliaji.

6.4  Mipango ya Wilaya  wa kuongeza uzalishaji na kabiliana na upungufu wa chakula

·      Kuhakikisha elimu ya uvunaji maji ya mvua, matumizi bora ya maji  na hifadhi ya ardhi na udongo imetolewa kwa wakulima.

·      Kutoa elimu kwa wakulima juu ya kuzuia/kupunguza upotevu wa

     mazao ya nafaka na mikunde wakati wa kuvuna na kuhifadhi    

     (Post harvest loss handling).

·      Kuhakikisha elimu ya ukadiriaji wa mahitaji ya mazao ya chakula kwa wakulima ngazi ya kaya imetolewa.

·      Kutoa elimu kwa wakulima juu ya hifadhi na matumizi bora ya mazao ya chakula kwa maeneo ambayo yamepata mavuno mazuri msimu wa vuli hasa maeneo ya kilimo cha umwagiliaji.

·      Kutoa ushauri kwa wakulima kutekeleza kilimo cha mazaoyanayostahimili ukame na yanayotumia kiasi kidogo cha unyevu hadi kukomaa kama  mazao jamii ya mizizi na mikunde na Mtama.

·      Kuhakikisha uimarishaji wa matumizi bora ya maji katika  miundombinu ya umwagiliaji iliyopo na kuhakikisha kunakuwepo na ongezeko la uzalishaji wa mazao ya chakula kwa misimu miwili na wakulima wanazingatia ushauri wa wataalam waliopo vijijini.

·      Kwa kuwatumia Maafisa Ugani waliopo kuhakikisha wakulima wanatumia teknolojia bora na sahihi za uzalishaji mazao ya chakula na biashara kwa ajili ya uhakika na usalama wa chakula ngazi ya kaya.

·      Kuhimiza wafugaji walio na mifugo kuuza wakati bado ikiwa na hali nzuri ya kiafya na kununua chakula na kuhifadhi kwa ajili ya matumizi ya familia.

·      Kuhimiza wakulima waliopo maeneo ya umwagiliaji kulima mazao yenye thamani na ubora kwa uhakika wa kuongeza kipato hatimaye kumudu kujinunulia chakula cha kutosha.

·      Kuhamasisha wafanyabiashara wenye uwezo  kununua chakula Katika maeneo yenye chakula cha ziada na kuleta kuuza katika maeneo yenye upungufu kwa bei nafuu/elekezi.

6.5  Mikakati ya mnyororo wa thamani wa mazao

Halmashauri ya Wilaya iliteua kuendeleza mnyororo wa thamani kwa mazao mawili ya biashara ambayo ni Tangawizi na Mpunga.

Kwa zao la tangawizi Halamashauri ikishirikia na wadau wengine imekuwa na mikakati ya kuboresha miundo mbinu ya umwagiliaji katika maeneo yanayozalisha tangawizi ili kuimarisha kilimo cha umwagiliaji kwa zao hilo. Vilevile kwa kupitia mradi wa MIVARF Halmashauri imekuwa na mikakati ya kuboresha miundo mbinu ya mawasiliano katika maeneo yanayolimwa zao hilo, pia kujengea uwezo wakulima wa tangawizi kwa kuwapa mafunzo ya kilimo bora cha tangawizi na kuwaunganisha na masoko.

Kwa zao la mpunga Halmashauri imekua na mikakati ya kuboresha miundo mbinu ya umwagiliaji katika maeneo yanayolimwa mpunga na kutoa mafunzo kwa wakulima wa mpunga kwa kuanzisha mashamba ya mfano na mashamba darasa. Aidha Halmashauri imekua na mikakati ya kufufua na kuhakikisha kinu cha kukoboa mpunga katika skimu ya Ndungu kinafanya kazi ili kuongeza thamani ya zao la mpunga.

6.6  Uendelezaji viwanda

6.6.1 Kiwanda cha Tangawizi

Wilaya ya Same ni miongoni mwa Wilaya zinazozalisha Tangawizi kwa wingi hapa nchini, ambapo inakadiriwa kuwa zaidi ya tani 14,500 zinazalishwa kila mwaka. Wakulima wengi hasa wa maeneo ya milimani hutegemea na kutumia zao hili kama zao la biashara. Kutokana na hali hiyo Ushirika wa wakulima wa Tangawizi Mamba Myamba uliamua kujenga kiwanda ili kuongeza thamani ya zao la Tangawizi. Kiwanda kilizinduliwa na Mhe. Rais Mstaafu mnamo mwaka 2012. Baada ya kuzinduliwa kiwanda kiliweza kusindika zaidi ya tani 100 za Tangawizi na kuziuza.

Katika uendeshaji baadhi ya mitambo ilieonekana kutofanya kazi vizuri na hivyo kuhitaji kuboreshwa. Hali hii ilipelekea kiwanda kusimama kwa muda na hivyo Shirika la SIDO wametakiwa kutengeneza na kuirekebisha mitambo hiyo.  SIDO ndio waliosanifu na kutengeneza mitambo yote ya kiwanda hicho na wanaendelea kushirikiana na ushirika pale mitambo inapoleta hitilafu.

Soko la Tangawizi mbichi na iliyosindikwa lipo la kutosha nje na ndani ya nchi. Serikali kupitia Mradi wa uboreshaji miundo mbinu ya masoko na uongezaji thamani (MIVARF) kwa kushirikiana na Shirika la Faida Mali inaendelea kusaidia ushirika huo kutafuta na kuwaunganisha na masoko ya uhakika. Tayari masoko yafuatayo yameshapatikana Kampuni ya Afri Tea, kampuni ya Tausi, TAQWA, Kampuni ya India market na Kampuni ya lion wattle.  Wanunuzi waliopatikana wapo tayari kununua tangawizi iliyosindikwa mara tu kiwanda kitakapoanza tena kufanya kazi.Kwa sasa bei ya Tangawizi ni Tshs. 1300 – 1500 kwa kilo ya tangawizi mbichi.

Zipo Changamoto za msingi zinazokabili ushirika kwa sasa, ambazo zinasababisha kiwanda kisifanye kazi vizuri. Changamoto hizo ni pamoja Uelewa mdogowa viongozi wa ushirika waliopo kwa sasa juu ya usimamizi na uendeshaji wa kiwanda, na Ukosefu wa mtaji wa kutosha kununua malighafi (Tangawizimbichi) kuajiri na kulipa watumishi na kulipia gharama za uendeshaji.

Hatua zinaendelea kuchukuliwa ili kuhakikisha kiwanda kinafanya kazi vizuri. Hatua hizo ni pamoja na Kuimarisha na kujengea uwezo viongozi wa ushirika na wanachama ili kuweza kujipanga na kuepuka bei zisizokuwa na maslahi zinazopangwa na wafanyabiashara. Aidha mafunzo yametolewa juu ya usimamizi na utunzaji wa fedha ili baada ya kuwa na uelewa wa kutosha waweze kuomba na kupata mkopo kutoka kwenye taasisi za fedha na hatimaye kuendesha kiwanda. 

7.0              KITENGO CHA MALIASILI NA MAZINGIRA

7.1              Maliasili zilizopo Wilayani

7.1.1 Misitu Iliyopo

Wilaya ya Same ina jumla ya hakari 256,503 za misitu ambayo ni sawa na asilimia 20.3 (20.3%) ya eneo lote la Wilaya ya Same ambalo ni Kilomita za mraba 5,186 (5,186Km²). Misitu hii ni ya aina mbalimbali kama kama misitu ya Kupandwa, Mataji wazi (Miombo Woodland), Hifadhi za Serikali (Cathment Forests), Hifadhi za Vijiji na Hifadhi za kimila (Itasio).

7.1.2 Wanyamapori

Kitengo cha wanyamapori kina dhamana ya kuhifadhi rasilimali wanyamapori iliyoko kwenye maeneo ya wazi yenye wanyamapori kama vile Ruvu, kuwarudisha wanyamapori watoka nje ya na hifadhi ya taifa ya Mkomazi. Maeneo yaliyohifadhiwa yanachangia uhifadhi wa bioanuai mbalimbali ili zisitoweke kama vile tembo, nyani, kiboko, nyati, simba, mbwa mwitu pamoja na aina mbalimbali za ndege.

7.2              Utunzaji wa Maliasili zilizopo Wilayani

Wilaya ya Same ina jumla ya Misitu ya Hifadhi 17 ambayo kati ya misitu hiyo, Misitu minne (4) ipo chini ya Serikali kuu, Misitu tisa (9) chini ya Halmashauri na Misitu (4) ipo chini ya Vijiji. 

Usimamzi wake unategemea na mmiliki ambapo Misitu ya Serikali kuu husimamiwa na Wakala wa Huduma za Misitu Tanzania (TFS), Misitu ya halmashauri husimiwa na Halmashauri ya Wilaya kupitia Kitengo cha Maliasili na Misitu ya Vijiji inasimamiwa na Vijiji kupitia Kamati za Maliasili za Vijiji. Misitu hii husimamiwa kupitia mipango ya usimamizi ya misitu husika ambapo shughuli za Doria, Upandaji wa Misitu, kulinda mipaka ya hifadhi na kuzuia matukio ya moto hufanyika.

Kitengo hiki kinatunza rasilimali wanyamapori kwa kuwalinda dhidi ya majangili kwa kufanya doria mara kwa mara kwenye maeneo yenye wanyamapori  ili kuwalinda dhidi na ujangili.  Rasilimali hii pia inatunzwa kwa kuhakikisha kuna udhibiti na usimamizi wa umilikaji wa nyara kama vile kutoa kibali kwenye ukamataji wa ndege kama vile kanga. 

Endapo wanyamapori watatoka nje ya hifadhi ya taifa ya Mkomazi au maeneo ya wazi na kwenda kwenye makazi na mashamba ya wananchi, ni jukumu la watumishi wa kitengo cha wanyamapori kuwarudisha kwenye hifadhi.

Pia hufanyika udhibiti wa wanyamapori waharibifu hususani viboko ambao huvamia maeneo ya wananchi na wakati mwingine kusababisha vifo au madhara kwa watu na mazao mashambani kwa kuwarudisha katika makazi yao. Aidha kumekuwa pia na udhibiti wa wanyamapori kama tembo na simba wanaotoka katika hifadhi ya taifa Mkomazi. Zoezi la kuwarudisha hifadhini hufanyika haraka iwezekanavyo ili wasilete madhara kwa wananchi na mali zao. Viongozi wa kata au vijiji husika huimizwa kutoa taarifa pindi wanyamapori hao watakapoonekana katika maeneo yao. Pia elimu dhidi ya kujikinga na wanyamapori hao hatari kwa mali na uhai wa wananchi hutolewa kwa wananchi ili kuwasaidia katika kujikinga na wanyamapori hao na kutoa taarifa katika Idara ya Ardhi na Maliasili.

7.3              Jinsi Maliasili zilizopo Wilayani zinavyochangia Uchumi

Misitu huchangia uchumi kupitia mapato yanayokusanywa na Halmashauri ya Wilaya na Serikali kuu kutokana na tozo mbalimbali za mazao ya misitu na mazao yasiyo ya misitu lakini yanayopatikana ndani ya misitu mfani ukindu. Tozo zinazokusanywa na Halmashauri ni zile zitokanazo na mbao, nguzo za umeme, simu na za kujengea, magome ya miti na mizizi kwa ajili ya dawa mbalimbali. Tozo zinazokusanywa na Serikali kuu ni zile za Usajili wa Biashara ya mazao ya misitu, kibali cha kusafirishia mazao ya misitu (Transit Pass) na mrahaba wa mazao ya misitu yaliyovunwa katika misitu ya asili.

Rasilimali hii inachangia kwenye uchumi kwa kutoa kibali cha ukamaji wa wanyamapori kama vile ndege aina ya kanga kwenye maeneo ya wazi yanayopatikana katika ya wilaya Same. . Kibali hicho kinatolewa na Wizara ya Maliasili na Utalii kupitia Idara ya Wanyamapori na kuidhinishwa na Mkurugenzi wa Wanyamapori na kumtaka Afisa Wanyamapori wa wilaya kumruhusu mdau huyo kukamata wanyama walioidhinishwa. Fungu la fedha lililotokana na ukamataji wa wanyamapori hao hugawiwa kwa Halmashauri husika.

Hata hivyo  maeneo ya wazi yaliyotengwa kwa ajili ya uhifadhi kama vile Pori Tengefu (Ruvu-Same Game Controlled Area) yanakabiliwa na uharibifu mkubwa kutokana na shughuli za kibinadamu  kama vile uvamizi wa mifugo na shughuli za kilimo na ujangili kwenye maeneo yaliyohifadhiwa  hivyo kusababisha kutokuwepo na wanyama wa kutosha kwa ajili ya shughuli za uwindaji ambazo zingeweza kuiletea halmashauri pato.

7.4                Upandaji wa Miti

Upandaji wa miti hufanyika kwa kuzingatia lengo la mwaka liliowekwa kwa kila Wilaya ambapo kwa Wilaya ya Same lengo la mwaka 2015/2016 lilikuwa ni kupanda miti 1,500,000. 

Aidha pamoja na zoezi la upandaji wa miti, uhamaishaji wa uanzishaji wa vitalu vya miti hufanyika kwa jamii ili kupata vyanzo vya miche kwa ajili ya kupanda. Mpaka sasa jumla ya vitalu vya miti 35 vimeanzishwa na jamii katika Kata za Hedaru, Vunta, Makanya, Maore, Kisiwani, Vumari, Mtii, Bombo na Myamba. Kitalu cha Halmashauri kilichopo Mwembe kina jumla ya miti 9,780. Jumla ya miti 1,351,763 imeshapandwa mpaka sasa ndani ya Wilaya kati ya miti 1,500,000 iliyotarajiwa kupandwa kwa Mwaka 2015/2016 sawa na asilimia 90.01 (90.01%).

8.0              IDARA YA UTAWALA NA UTUMISHI/RASILIMALI WATU

8.1              Idadi ya Watumishi waliopo kulingana na Ikama

8.2              Taarifa ya Watumishi Hewa

8.3              Kiasi cha Fedha zilizopoyea kutokana na Watumishi Hewa

8.4              Mikakati/Hatua zilizochukuliwa ili kurejesha Fedha zilizopotea kutokana na Watumishi Hewa

8.5              Matatizo ya Watumishi na Namna Yanavyoshughulikiwa

Tangu January 2016 hadi sasa kuna jumla ya Matatizo ya Watumishi...........yaliyoshughulikiwa na matatizo.......... yanaendelea kushughulikiwa

8.6              Hali ya Vikao vya Kisheria Ngazi ya Wilaya, Kata na Vijiji na Hatua za kuvisimamia

8.7              Hatua zinazochukuliwa kwa kutofanya Vikao

8.8              Motisha zilizopo kwa Watumishi/ Viongozi

8.9              Utowaji wa Mafunzo ya kuwajengea Uwezo Watumishi /Viongozi

8.10          Zana za Ufuatiliaji Watumishi kwa kila Idara

Ø  KITENGO CHA SHERIA

8.1 Idadi ya Kesi

Halmashauri  ya Wilaya ya Same kama zilivyo Taasisi nyingine za kisheria ina uwezo wa kushitaki na kushitakiwa na katika kipindi cha 2015 hadi 2016 imekuwa na mashauri mbali mbali katika Mahakama ya Wilaya, Mahakama Kuu na Baraza la Ardhi na Nyumba Same.

·        Katika kipindi cha 2015 hadi 2016 Halmashauri imefungua kesi mbili  moja Baraza la Ardhi na Nyumba Same ambayo ni shauri la Madai kati ya Mamlaka ya  Mji Mdogo Same dhidi ya Helios Tower Infanco Tanzania Ltd na Mahakama Kuu Moshi ya Halmashauri ya Wilaya dhidi ya Eliwaha Mbaga na Wenzake. Kesi hizi ziko katika hatua za awali.

Katika kipindi cha 2015 hadi 2016 Halmashauri  imeshitakiwa katika Mahakama ya Wilaya, Mahakama Kuu na Baraza la Ardhi na Nyumba Same na jumla ya mashauri matano(5) yalifunguliwa dhidi yake. Mashauri dhidi ya Halmashauri ni ya Eiza Mkaze dhidi ya Halmashauri na Mwingine, Ramadhani Kanyama Msuya dhidi ya Halmashauri, Christina Elieskia na Miriam Kajiru dhidi ya Mkutugenzi Mtendaji Wilaya, Cheavo Johnson Kihara dhidi ya TANESCO na Halmashauri ya Wilaya na Octavius Leole dhidi ya Halmashauri ya Wilaya. Kesi hizi bado ziko kwenye hatua mbalambali za usikilizwaji na ya Christina na mwenzake imeamuliwa kwa njia ya usulihishi CMA na imerudishwa TSC kwa hatua zaidi

8.2  Mikakati ya kushinda Kesi na kuhakikisha Mikataba inakuwa na Tija kwa Halmashauri na Serikali

Halmashauri ya Wilaya ya Same kupitia Kitengo cha Sheria imejipanga kushinda katika kesi zote kwa kuhudhuria Mahakamani kufuatana na kalenda za Mahakama na kutoa ushahidi thabiti kwa mujibu wa sheria pia kushawishi utatuzi wa migogoro nje ya mahakama pale inapobidi kufanya hivyo ili kuepuka upotevu wa muda na rasilimali fedha.

Kitengo cha Sheria kinashughulika na uandaaji wa mikataba mbalimbali baina ya Halmashauri na wadau wake na vilavile kuandaa mikataba ya watumishi walioruhusiwa kwenda masomoni.

Katika hili Kitengo kinazingatia kanuni,taratibu na sheria za mikataba ili kuhakikisha kwamba mikataba yote inayiongiwa na Halmashauri ina tija kwa Serikali,wananchi na Halmashauri kwa ujumla.

8.3  Sheria Ndogondogo

Katika kipindi cha 2015 hadi 2016  Halmashauri kupitia Kitengo cha Sheria imeweza kuanda Sheria Ndogo 7 zitakazo saidia utekelezaji wa majukumu ya Halmashauri katika kuhudumia wananchi wa Wilaya ya Same. Sheria hizo ni Sheria Ndogo za Ushuru wa Mabasi Stendi, Sheria Ndogo ya Kudhibiti Unywaji Holela wa Vileo, Sheria Ndogo za Ushuru wa Pumba za Nafaka, Sheria Ndogo ya Kilimo cha Mazao yanayohimili Ukame, Sheria Ndogo ya Mahudhurio ya Lazima kwa Shule za Msingi na Sekondari, Sheria Ndogo za Ushuru wa Nyumba za Kulala Wageni na Sheria Ndogo ya Kuzuia Ujazaji wa Lumbesa. 

Katika kuhakikisha kwamba tunakuwa na jamii ya watu walio sawa na huru, Halmashauri ya Wilaya ya Same inashirikiana na Taasisi zisizo za kiserikali katika kutoa msaada wa kisheria kwa makundi mbalimbali ya kijamii katika wilaya ya Same.

IDARA YA MAENDELEO YA JAMII

.1      Mambo ya kufanya ili kuhakikisha Jamii inapata Maendeleo

Kinachofanyika na kinachotarajiwa kufanyika ili kuhakikisha jamii inapata maendeleo ni;

1. Kuhamasisha jamii jamii  kushiriki katika kazi za maendeleo za     kujitegemea kama (misaragambo) ,katika      ujenzi  wa barabara, ofisi za     kata,zahanati, shule za msingi na sekondari,  uchangiaji wa madawati, na kujiunga     katika vikundi. 
2. Kuhamasisha jamii kutumia teknolojia raisi katika     ujenzi wa nyumba bora na salama      zenye gharama nafuu, kwa kutumia      matofali fungamano. 
3. Kuijengea jamii elimu ya ufahamu juu dhidi     ya   mila potofu kama vile, Ukeketaji,     ndoa za utotoni, kulazimisha kurithi wajane na zinginezo. 
4. Kutoa elimu ya      ufahamu  kwa jamii  kuepuka maambukizi  mapya      ya VVU na UKIMWI, Kuacha      ngono zembe  matumizi     sahii  ya kondomu, dawa za ARV.
5. Kuhamasisha jamii juu kupinga unyasasaji wa kijinsia,     kama vipigo, matusi, dharau na aina yoyote ya unyanyasaji.
6. Kutoa elimu ya ufahamu kwa wazazi, walezi na     jamii kwa jumla kuwapa fursa sawa watoto wa jinsi katika kuwapa elimu na     kujiendeleza.
7. Kutoa elimu     ya ufahamu kwa wazazi, walezi,  juu     ya kutumikishwa  kwa watoto,     kuwafanyisha kazi ngumu zilizozidi uwezo wao
8. Kuhamasisha jamii kuwa na uelewa wa kupinga     matumizi mabaya ya madawa ya kulevya kama vile uvutaji bangi,na ulaji wa     mirungi.
9. Kutoa elimu kwa jamii juu ya malezi bora kwa     vijana ili kuepusha ongezeko la makundi tete.
10. Kushirkiana na watoan huduma za kiroho, lil kutoa     huduma kwa makundi ya rika zote katika kuepusha  kusitokee au kupunguza makosa ya jinai
11. Kuhamasisha jamii ili kujiunga katika vikundi kwa     ajili ya kupatiwa mafunzo ya ujasiriamali.
12. Kuhasisha jamii ili kujiunga na vikundi vidogo     vidogo vya kuweka na kukopa vijulikanavyo kama VICOBA.
13. Kuhamasisha jamii ya makundi ya vijana na     wanawake kujiunga katika vikundi vya ujasiriamali kwa ajili ya kupatiwa     mikopo yenye mashariti nafuu.
14. Kutoa elimu kwa jamii juu ya upimaji wa maeneo     yao kwa ajili ya matumizi bora yan ardhi na mipango miji, ili kuepusha     migogoro.
15. Kuhamasisha wananchi juu Usafi wa mazingira,     ujenzi wa vyoo bora na matumizi yake ili kupusha magonjwa ya milipuka.

.2      Idadi ya Vikundi vyenye Nguvu

Idadi ya vikundi vilivyopata usajili na vyenye nguvu ya kuweza kupata mikopon katika taasisi za kifedha ni kama ilivyoanishwa hapa chini;

Jedwali 5.1 Idadi ya Vikundi vyenye Nguvu

  Chanzo: Idara ya Maendeleo ya Jamii

Jedwali 5.2: Idadi ya Vijana wasio na Kazi Maalum

Chanzo: Idara ya Maendeleo ya Jamii

.3      Mikakati ya Kuwaendeleza Vijana

v   Kuwahamasisha vijana   ili waweze kujiunga na masomo ya ufundi stadi kv   uashi useremala na ujenzi ili waweze kujiajiri

v   Kwahamasisha vijana kujiunga kwenye vikundi ili wapatiwe mkopo yenye mashariti nafuu

v   Kuwahamasisha vijana ili wajiunge kwenye makundi kwa ajili ya kupatiwa elimu juu ya ujasiriamali

v   Kuwatengea vijana maeneo maalum kwa ajili ya kufanyia biashara ndogo ndogo

v   Kuwahamasisha vijana kutumia elimu mbalimbali katika kuanzisha ufugaji wa kuku na  n g”ombe wa maziwa na nyama

v   Kuhamasiha vijana ili waweze kuanzisha viwanda vidovidogo kv, useremala uashi na ufndi vyuma.

5.       Idadi ya SACCOS/Vikoba

Idadi ya SACCOS na Vikoba ni kama ifuatavyo; 

Jedwali 5.3: Idadi ya SACCOS/Vikoba

Chanzo: Idara ya Maendeleo ya Jamii

o  Fedha za Vikundi toka Halmashauri katika bajeti ya 2015/2016 zilizopangwa, Kiasi cha Fedha kilichotolewa na Idadi ya Vikundi vilivyopewa

Fedha zilizopangwa kutolewa na Halimashauri kwa kipindi cha 2015/16 ni jumla ya TShs. 112,000,000/=  na zilizotolewa ni Tshs. 26,000,000/= na idadi ya vikundi vilivyopatiwa mikopo ni 14.

o  Fedha zilizopangwa katika Bajeti ya 2016/2017

Kwa upande wa Bajeti ya Mwaka wa Fedha 2016/2017, Fedha zilipangwa kutolewa kwa kipindi cha 2016/17 ni Tsh. 146,000,000/=

6.      KITENGO CHA UKAGUZI WA NDANI

o  Idadi ya Hoja za Ukaguzi

Kwa kipindi kinachoishia mwezi Agosti, 2016, Halmashauri ilikuwa na hoja za ukaguzi 54 zinazohitaji majibu yatakayopelekea hoja hizo kufungwa.

o  Mikakati ya kupunguza Hoja za Ukaguzi

Uongozi wa halmashauri umeweka mikakati ili kupunguza hoja za ukaguzi, mikakati hiyo ni:-

                              I.            Kutumia mashine za elektroniki zinazowasiliana na makao makuu ya halmashauri kukusanyia mapato toka katika Kata, itasaidia kuhakikisha mapato yote yaliyokusanywa kufahamika na kuwasilishwa na kuondoa tatizo la upotevu/kutokuwasilishwa  wa vitabu vya kukusanyia mapato

                            II.            Kuendelea kuwasiliana na TAMISEMI , ili kuweza kupata wakuu wa Idara/au kuwathibitisha makaimu wakuu wa idara waliopo, hii itasaidia kupunguza madeni kwa wakuu wa idara wanaokaimu kwa muda mrefu

                        III.            Kuendelea kufuatilia uwepo wa watumishi hewa  kwa kufanya uhakiki wa watumishi kila mwezi

                        IV.            Kuongeza juhudi katika ukusanyaji wa mapato ya ndani na kuibua vyanzo vipya vya mapato ya ndani , na kuendelea kuwasiliana na Hazina /Serikali kuu ili iweze kuleta fedha kwa wakati kulingana na bajeti , hii itasaidia halmashauri kutekeleza kazi kulingana na bajeti na kuwa na uwezo wa kupeleka asilimia 10 ya mapato ya ndani yaliyokusanywa katika mfuko wa wanawake na vijana

                            V.            Kuendelea kufuatilia fedha za miradi  ya maendeleo ambazo hazijawasilishwa toka Hazina na kuomba fedha hizo kuwasilishwa kwa wakati

                        VI.            Kutenganisha thamani ya majengo na ardhi kwa kufanya uthaminishaji

                      VII.            Kuwaelekeza wakuu wa Idara/vitengo/watumishi kutekeleza majukumu kwa kufuata taratibu na sheria

                  VIII.            Kuimarisha mifumo ya udhibiti wa ndani katika usimamizi wa fedha/manunuzi/ubora

                        IX.            Kuhakikisha utekelezaji wa miradi unafanyika mapema mara fedha zinapowasili

                            X.            Kuimarisha Kitengo cha ukaguzi wa ndani kwa kuwajengea uwezo katika mifumo, mfano, mfumo wa ukusanyaji wa mapato kielektronic, LAWSON, EPICOR, PLAN REP.

o  Changamoto zinazosababisha kutokuisha kwa Hoja za Ukaguzi

                              I.            Upungufu wa mkaguzi mmoja kulingana na Ikama

                            II.            Kukosekana/kutokuwasilishwa kwa fedha , kumepelekea kaguzi kutofanyika kulingana na mpango wa ukaguzi wa mwaka 

                        XI.            Wakaguzi kutokujengewa uwezo kuhusiana na mifumo ya ukusanyaji wa mapato kielektronic, LAWSON, EPICOR, PLAN REP

7.      IDARA YA UJENZI

o  Idadi ya Miradi inayoendelea kutekelezwa

Katika mwaka wa fedha 2015/2016 idara ya ujenzi ilitengewa  kiasi cha Tshs 956,160, 000/= kutoka mfuko wa barabara (Road fund) hadi kufikia 30/06/2016 halmashauri imepokea kiasi cha Tsh 215,460, 000/= tu. Miradi inayoendelea kutekelezwa kwa kazi za barabara ni kama ifuatavyo:-

Jedwali 11.1: Idadi ya Miradi inayoendelea kutekelezwa

Chanzo: Idara ya Ujenzi

11.2 Ubora wa Miradi inayotekelezwa.

Miradi inayotekelezwa ipo katika ubora unaotakiwa kwa kuzingatia taratibu za mikataba.

11.3 Uhakiki kwa Wakandarasi wanaopatiwa Kazi/Tenda

Uhakiki wa wakandarasi wanaopatiwa kazi/tenda hufanyika kipindi cha kufanyiwa uchambuzi wa zabuni (Tender evaluation) wa wazabuni wanapoomba tenda/zabuni.

11.4 Ubora na Muda wa Ukamilishaji wa Miradi

Ubora wa kazi unazingatiwa na Mkandarasi kam hajakamilisha kazi kwa wakati anapata adhabu ya kuchelewesha kazi (liquidated damages)

11.5 Idadi ya Miradi ambayo haikukamilika kwa Wakati na sababu zilizopelekea 

Miradi yote haijakamilika kwa wakati kutokana na kuchelewa kupokea fedha kutoka serikali kuu. (Mfuko wa barabara)

11.6 Hali na urefu wa Mtandao wa Barabara

Hadi kufikia mwezi Juni mwaka 2016 Halmashauri ya wilaya ya Same ina mtandao wa Barabara wenye Jumla ya 668.63 Km zinazofanyiwa matengenezo kwa usimamizi wa Halmashauri kupitia kitengo cha barabara. Kati ya barabara hizo 0.8Km ni za lami ambazo zipo Same mjini,128 Km ni za changarawe na 539.83 Km ni za udongo.Asilimia 85 ya barabara ziko milimani na asilimia 15 ni za tambarare.

8.      IDARA YA FEDHA

12.1 Utangulizi

Halmashauri ya Wilaya ya Same kwa mwaka wa fedha 2015/2016 iliidhinishiwa  kupokea fedha  Tshs. 43,351,398,248  hadi kufikia Juni 2016 ilikuwa imepokea Tshs. 41,467,376,632  sawa na asilimia 95.

Jedwali hapo chini linaonyesha vyanzo vya Halmashauri, Makadirio, hali halisi, asilimia, utekelezaji na changamoto zilizojitokeza wakati wa utekelezaji wa bajeti hiyo kama ifuatavyo:-

Jedwali 12.I: Bajeti ya Halmashauri 2015/2016

Jedwali 12.2: Bajeti ya Halmashauri 2016/2017

12.2 Halmashauri inakusanya mapato Kwa njia ya kieletroniki Na kupitia mfumo WA LGRCIS ambao umeunganishwa na NMB 

Halmashauri ilianza kutumia mashine ya kukusanyia mapato ngazi ya Kata, mwezi Julai 2016.  Tumeshanunua mashine 35 kwa sasa  Kata zinazotumia  mashine  ni Kata 17  nazo ni Mamlaka ya Mji mdogo kata 3, Hedaru, Makanya, Njoro, Bendera, Kihurio, Ndungu, Maore, Kisiwani,   Ruvu ,Vumari, Kalemawe, Bwambo, Myamba na Mpinji  Sambamba na ilo tumeshanunua Mashine zingine 30 za kukusanyia mpato.

12.3 Vyanzo Vipya Vya Mapato

·        Halmashauri imeanza mpango wa kuanzisha soko la mazao katika Kata ya  Ruvu ambalo litawezesha  Halmashauri kukusanya  ushuru wa mazao, tayari timu ya Wilaya imeshakutana na serikali ya Kijiji kwa ajili ya kuwashirikisha  kupata eneo sahihi.

·        Halmashauri imeanza  mpango wa kuanzisha  mnada wa mifugo Kata ya Njoro  siku ya Alhamisi  na Same  siku ya Jumapili.

12.4 Kudhibiti Wizi /Upotevu

Halmashauri imeweka utaratibu wa kuwasilisha mapato mara mbili kwa Mwezi na ukaguzi wa nyaraka za fedha unafanyika kila baada ya miezi mitatu kwa kushirikisha Kitengo cha Ukaguzi wa ndani.

12.5 Ufanisi wa Malipo

Halmashauri inafanya malipo yote  kupitia mfumo wa malipo wa EPICOR, mfumo huu unategemea uwepo wa fedha kwenye  kasma na kifungu  husika, hivyo kasma  na kifungu vinapokuwa na fedha malipo huchukua siku 3 mhusika kulipwa. Iwapo madai yanafika ofisini pasipo kuwa na fedha mhusika hufahamishwa kwa barua kusubiri mpaka hapo itakapopatikana.